Święto Rękawki jest wyjątkowe z wielu względów – m.in. z uwagi na wielowiekowe tradycje, do których nawiązuje oraz unikatowe miejsce, w którym się odbywa. Warto jednak podkreślić, że jest to również jedno z nielicznych tego typu wydarzeń, w którym bierze udział tak duża liczba grup rekonstrukcyjnych z całego kraju – od Małopolski i Śląska prze Wielkopolskę, aż po Pomorze. Wszystko to sprawia, że we wtorek po Wielkanocy, pod Kopcem Krakusa można odbyć prawdziwą podróż w czasie i stanąć oko w oko z żywą historią. Nie inaczej będzie i tym razem. Dlatego serdecznie zapraszam krakowian i gości w każdym wieku: spotkajmy się 11 kwietnia u stóp Kopca Krakusa – mówi Anna Grabowska, Dyrektor Centrum Kultury Podgórza.
W tym roku sięgniemy do najwcześniejszej historii Słowian i jednocześnie plemienia Wiślan, a więc do momentu ich przybycia na tereny dzisiejszej Małopolski. Oczywiście przedstawimy te dzieje w sposób symboliczny, a wszystko odbywać się będzie na dwóch płaszczyznach – ludzkiej i boskiej – które od czasu do czasu będą się przenikać. Powstanie zatem pierwotna palisada, która będzie skromniejszą przeciwwagą dla bogatej osady z X wieku, a armia Wiślan będzie musiała siłą wyrwać krakowską krainę jej starszym mieszkańcom. Zaś słowiańscy bogowie, podobnie jak ich ludzcy poplecznicy, stoczą bój ze swoimi poprzednikami, o przychylność których do tej porty zabiegali mieszkańcy tych ziem – dodaje Norbert Tkacz, członek Drużyny Wojów Wiślańskich KRAK.
Szacuje się, że przedchrześcijańska tradycja odprawiania wiosennych obrzędów ku czci zmarłych – do których nawiązuje Święto Rękawki – sięga wczesnego średniowiecza (ok. VIII w.). Najtrwalszym śladem po tym słowiańskim święcie było urządzanie na Kopcu styp pogrzebowych za zmarłych, którym poświęcano chleb, jabłka a przede wszystkim jaja, które – jak wierzono – miały moc zjednywania dobra, obrony przed złem, a jako ziarno życia zasilały duszę zmarłego. To właśnie stąd pochodzi zwyczaj zrzucania pożywienia ze stoków Kopca wprost w ręce okolicznej biedoty, który zachował się do XIX w. Charakterystycznym elementem przedchrześcijańskich zaduszek było również palenie oczyszczających ogni oraz sadzenie świętych gaików, które miały zapewnić spokój duszom zmarłych. Z czasem charakter wydarzenia się zmieniał – odchodzono od kultywowania zwyczajów zapoczątkowanych przez przodków. W połowie XX w. Rękawka kojarzona już była jedynie z festynem i jarmarczną atrakcją.
W 2001 r. – z inicjatywy Centrum Kultury Podgórza i drużyny Wojów Wiślańskich KRAK – udało się powrócić do historycznych korzeni święta i przygotować rekonstrukcję wydarzeń sprzed wieków. Od tamtej pory, co roku – we wtorek po Wielkanocy – pod Kopcem Krakusa można przenieść się w czasie i zobaczyć jak wyglądało życie we wczesnośredniowiecznych osadach, potyczki zbrojne wojów oraz tradycyjne obrzędy odprawiane ku czci zmarłych. Tegoroczna edycja wydarzenia odbędzie się 11.04.2023, w godz. 11.30-18.00, pod hasłem „Przybycie Słowian do kraju nad Wisłą”.
Jak co roku, Święto Rękawki rozpocznie obrzęd rozpalenia ognia (godz. 12.00), a tuż po nim odbędzie się zwyczajowy bieg wojów (w pełnym uzbrojeniu) wokół Kopca (godz. 12.30). Po zakończeniu biegu wszystkie drużyny biorące udział w wydarzeniu (około 30) zaprezentują się publiczności. Będą wśród nich grupy rekonstrukcyjne z całej Polski, od Tatr po Bałtyk – m.in. z: Katowic, Krakowa, Tarnowa, Łodzi, Wrocławia, Zakopanego czy pomorskich miejscowości. Nie zabraknie także tradycyjnej wróżby pomyślności dla grodu Krakowa, w której kluczową rolę odegra wielkich rozmiarów kołacz (godz. 15.00).
W programie Tradycyjnego Święta Rękawki 2023 znalazły się również ciekawe inscenizacje, nawiązujące do motywu przewodniego tegorocznej edycji wydarzenia. Na szczycie Kopca i jego zboczach rozegra się „Walka starych bogów z nowymi” (godz. 14.00) – bóstwa słowiańskie zatriumfują, a pokonani strażnicy dawnego porządku odejdą do cienistej doliny. Będzie też można poznać krakowską wersję „Podania o Lechu, Czechu i Rusie”, opowiadającego o początkach Państwa polskiego (godz. 16.30). Zaprezentowana zostanie również rekonstrukcja tryzny, czyli wczesnosłowiańskiego pochówku (godz. 17.30).
Punktem kulminacyjnym (godz. 15.30) będzie bitwa wojów – nowoprzybyli Wiślanie zmierzą się z wojownikami broniącymi swego terytorium. Dwie potężne armie staną naprzeciw siebie u stóp Kopca Krakusa, skrzyżują miecze, topory, tarcze i nie szczędząc sił powalczą o zwycięstwo. Wiślan będą wspierać słowiańscy bogowie – m.in. Światowid (bóg urodzaju i wojny, naczelny bóg Słowian połabskich), Swaróg (bóg ognia i kowalstwa), Weles (bóg podziemi, patron kupców i rzemiosła), czy Jaryło (słowiańskie bóstwo płodności i wiosny). Ich przychylność może mieć decydujący wpływ na wynik zbrojnej potyczki.
Przez cały czas trwania Święta Rękawki będzie też można zaglądać do uroczyska, w którym pokonane i sprowadzone do roli demonów bóstwa będą zwodzić przybyłych, a także spotkać słowiańskie stwory namawiające do osiedlenia się w nowej osadzie – m.in. ubożęta (zamieszkujące domowe zapiecki opiekuńcze duchy) i chmurniki (inaczej obłoczniki lub płanetniki, istoty uosabiające zjawiska atmosferyczne, odpowiedzialne za przemieszczanie się chmur, zsyłające burzę i grad). Chętni będą również mogli przyjrzeć się z bliska budowie palisady, mającej osłaniać nowe siedlisko Słowian.
Podczas wydarzenia zadbamy także o muzyczne akcenty z epoki. W programie Święta Rękawki znalazł się 30-minutowy koncert zespołu folkowego Daj Ognia (godz. 17.00). Jego muzyka łączy dźwięki archaicznych lir smyczkowych, białego śpiewu, dud, bębnów i kości, które splatają się w niezwykłe brzmienie – pełne melancholii, a jednocześnie porywające do tańca. Zespół zapewni też oprawę muzyczną dla najważniejszych elementów programu Święta Rękawki – w tym wielkiej bitwy wojów, biegu wojów wokół Kopca czy inscenizacji.
Nie lada gratką i dla stałych bywalców i dla nowych uczestników Święta Rękawki będzie unikatowa linia stylizowanych gadżetów pamiątkowych z Tradycyjnego Święta Rękawki, wyprodukowana na zlecenie Centrum Kultury Podgórza. Wśród nich znajdą się skarpetki z oryginalnym „rękawkowym” wzorem, którego nie powstydziłby się najdzielniejszy z wczesnośredniowiecznych wojów, stylowy kubek jak ze słowiańskiej osady i zestaw korkowych podkładek, a także poręczny worko-plecak, który pozwoli nosić wszystko co niezbędne ze sobą. Będzie też coś specjalnego dla kolekcjonerów ozdobnych magnesów oraz coś naprawdę wyjątkowego dla miłośników gier rodzinnych – inspirowana Świętem Rękawki i mitologią słowiańską gra w pary „Z tarczą czy na tarczy?”. Dla najmłodszych przygotowaliśmy również pięknie ilustrowaną bajkę „O Rękawce, czyli ognie na Kopcu”. Wszystkie gadżety do nabycia wyłącznie w punkcie sprzedażowym Centrum Kultury Podgórza przy wejściu na teren imprezy.
godz. 11.30 | Wejście wojów na Kopiec Krakusa
godz. 12.00 | Obrzęd rozpalenia ognia na Kopcu Krakusa
godz. 12.30 | Bieg wojów w pełnym uzbrojeniu dookoła Kopca
godz. 13.00 | Przedstawienie przybyłych drużyn
godz. 14.00 | Inscenizacja „Walka starych bogów z nowymi”
godz. 15.00 | Wróżba pomyślności dla grodu Krakowa
godz. 15.30 | Bitwa wojów: nowoprzybyli Wiślanie kontra osadnicy, czyli pojedynek starego porządku z nowym (z udziałem słowiańskich bogów)
godz. 16.30 | Inscenizacja „Podanie o Lechu, Czechu i Rusie – wersja krakowska”
godz. 17.00 | Koncert zespołu Daj Ognia – muzyka średniowieczna
godz. 17.30 | Inscenizacja „Tryzna – pochówek wczesnosłowiański”
- Osada słowiańska (obóz historyczny)
- Jarmark sztuki, rękodzieła i potraw tradycyjnych
- Budowanie palisady
- Słowiańskie stwory namawiające do osiedlenia się w nowej osadzie
- Uroczysko, gdzie pokonane bóstwa będą przybyłych zwodzić
- Świątynia przedchrześcijańska (Gontyna)
- Strefa zabaw dla dzieci „Czędowe igry” (godz. 12.00-17.00)
- Stoisko sprzedażowe z oficjalnymi gadżetami z Rękawki
- Stoisko Centrum Kultury Podgórza
- Stoisko Rady Dzielnicy XIII Podgórze
- Stoisko tematyczne Muzeum Archeologicznego w Krakowie
- wystawa
- ciekawostki związane z badaniami archeologocznymi prowadzonymi na Kopcu Krakusa
- aktywności dla dzieci: krzyżówki, quizy, edukacyjne kolorowanki, konkursy z nagrodami
- Atrakcje przygotowane przez Muzeum Krakowa – Muzeum Podgórza:
- godz. 12.00 | Oprowadzanie po wystawie „Wystawa pod kopcem Kraka“ w Muzeum Podgórza (ul. B. Limanowskiego 51) – oprowadza Anna Warzecha i Jakub Jastrzębski, zwiedzanie w cenie biletu na wystawę (1 zł)
- godz. 14.00 | Spacer „Dwie Rękawki“ (zbiórka przy stoisku Muzeum Krakowa – Muzeum Podgórza na Święcie Rękawki Pod Kopcem Krakusa), prowadzenie: Melania Tutak (Muzeum Podgórza)
- godz. 15.00 | Prezentacja „Rękawka na dawnej fotografii“ (Sala konferencyjna Muzeum Podgórza, ul. B. Limanowskiego 51), prowadzenie: dr Robert Gaweł – udział w cenie biletu na wystawę (1 zł)
Plan Tradycyjnego Święta Rękawki
Biuletyn Informacji Publicznej
