Szacuje się, że tradycja odprawiania pogańskich obrzędów związanych z nadejściem wiosny, do których nawiązuje Święto Rękawki, sięga wczesnego średniowiecza (ok. VIII w.). Z czasem charakter wydarzenia się zmieniał – odchodzono od kultywowania zwyczajów zapoczątkowanych przez przodków i świątecznej atmosfery. W połowie XX w. Rękawka kojarzona już była jedynie z festynem i jarmarczną atrakcją. W 2001 r. – z inicjatywy Centrum Kultury Podgórza i Drużyny Wojów Wiślańskich KRAK – udało się powrócić do historycznych korzeni święta i przygotować rekonstrukcję wydarzeń sprzed wieków. Od tamtej pory, co roku – we wtorek po Wielkanocy – pod Kopcem Krakusa można przenieść się w czasie i zobaczyć jak wyglądało życie we wczesnośredniowiecznych osadach, potyczki zbrojne wojów oraz tradycyjne obrzędy odprawiane z okazji nadejścia wiosny. Wyjątek stanowiły lata 2020-2021, kiedy to – z powodu pandemii koronawirusa – impreza nie mogła się odbyć. Teraz, po dwuletniej przerwie, z jeszcze większą energią wracamy pod Kopiec Krakusa i zachęcamy wszystkich do wspólnego świętowania.
W tym roku nie zabraknie zarówno stałych, osadzonych w tradycji elementów związanych z obchodami Święta Rękawki (obrzęd rozpalenia ognia, bieg wojów dookoła Kopca, bitwa: Wiślanie kontra najeźdźcy, wróżba na pomyślność grodu Krakowa itp.) jak i nowych propozycji, nawiązujących do motywu przewodniego tegorocznej edycji wydarzenia. Kraków i jego okolice obfitują w legendy, z których część ma swe źródła w czasach średniowiecza. Niektóre z nich są mało znane i warte przypomnienia. Inne – jak opowieść o Smoku Wawelskim – znają wszyscy, ale okazuje się, że można w nich odnaleźć nowe, ukryte treści. Zapraszamy więc serdecznie na spotkanie z bohaterami klechd i podań krakowskich!
Święto Rękawki to jedyny w swoim rodzaju wehikuł czasu. W niezapomnianą podróż do przeszłości odległej o kilkaset lat zabierze każdego, kto 19 kwietnia pojawi się pod Kopcem Krakusa. Zapraszamy rodziny z dziećmi, młodzież, dorosłych i seniorów. Zarówno stałych gości tego wydarzenia jak i tych, którzy nie mieli jeszcze okazji uczestniczyć w tej nietypowej lekcji historii – zachęca Anna Grabowska, Dyrektor Centrum Kultury Podgórza.
Święto Rękawki rozpocznie obrzęd rozpalenia ognia, a tuż po nim odbędzie się zwyczajowy bieg wojów (w pełnym uzbrojeniu) wokół Kopca. Po zakończeniu biegu wszystkie drużyny biorące udział w wydarzeniu (około 30) zaprezentują się publiczności. Będą wśród nich grupy rekonstrukcyjne z całej Polski, m.in. z: Katowic, Krakowa, Łodzi, Nowego Targu, Poznania, Wrocławia, Zakopanego, Warszawy i Żywca oraz goście z zagranicy (np. z Węgier i Słowacji). W programie Tradycyjnego Święta Rękawki 2022 znalazły się również ciekawe inscenizacje: „Ubicie Smoka Wawelskiego – wersje alternatywne”, „Legenda o złej księżniczce z Podgórza” oraz „Legenda o stworzeniu świata”. Nie zabraknie także tradycyjnej wróżby pomyślności dla grodu Krakowa. Punktem kulminacyjnym (godz. 16.00) będzie starcie Wiślan z najeźdźcami. Dwie potężne armie staną naprzeciw siebie u stóp Kopca Krakusa, skrzyżują miecze, topory i tarcze i nie szczędząc sił powalczą o zwycięstwo.
Zgodnie z motywem przewodnim tegorocznej edycji Tradycyjnego Święta Rękawki w magicznym gaju na jego uczestników będą też czekać postacie z klechd i podań. Będzie można tam spotkać m.in. Śwista i Pośwista (psotne bóstwa wiatru aktywne niegdyś w okolicach słowiańskiego Krakowa), króla węży Złoczynia (bohatera legend z okolic Korczyc), zawistną wiedźmę Marcychę (w czasach najazdu tatarskiego próbowała spalić Kraków wysyłając na niego stado gołębi, do których przyczepiła płonące pakuły), a także ubożęta (zamieszkujące domowe zapiecki opiekuńcze duchy) i figlarne chochliki. Przy osadzie słowiańskiej, w plenerowej „sali tronowej” zasiądzie natomiast legendarny książę Krak. Do roztropnego i potrafiącego odgadnąć rzeczy zawiłość władcy będzie można udać się po radę i pomoc w rozsądzeniu sporów wszelakich. Przyjmować on też będzie pokłony od podanych i pobierać dobrowolne podatki na rzecz rozwoju grodu Krakowa.
Przez cały czas trwania imprezy będzie również można zaglądać do osady słowiańskiej i zobaczyć jakie rzemiosła uprawiano w średniowieczu, jakie stroje wtedy noszono i co jedzono – chętni będą mogli spróbować potraw gotowanych według przepisów naszych przodków. Nie zabraknie również muzycznych akcentów z epoki – w programie znalazły się dwa 30-40 minutowe koncerty muzyki średniowiecznej w wykonaniu zespołu Daj Ognia, łączącego skandynawską i polską muzykę ludową z grą na tradycyjnych instrumentach (godz. 14.10 oraz 17.30). Zespół będzie można również usłyszeć w czasie trwania całej imprezy – ich muzyka będzie towarzyszyć inscenizacjom, biegowi wojów i innym kluczowym momentom w ramach Święta Rękawki. Na najmłodszych, którzy 19 kwietnia wybiorą się na Tradycyjne Święto Rękawki na Kopcu Krakusa będzie także czekać osadzona w czasach średniowiecza strefa zabaw dla dzieci „Czędowe igry”. Wszystkich gości zaprosimy też do odwiedzenia nietuzinkowego jarmarku sztuki, rękodzieła i potraw tradycyjnych.
Nowością będzie unikatowa linia stylizowanych, oficjalnych gadżetów pamiątkowych z Tradycyjnego Święta Rękawki na Kopcu Krakusa wyprodukowana na zlecenie Centrum Kultury Podgórza. Wśród nich znajdą się skarpetki z oryginalnym „rękawkowym” wzorem, którego nie powstydziłby się najdzielniejszy z wczesnośredniowiecznych wojów, stylowy kubek jak ze słowiańskiej osady i zestaw korkowych podkładek, a także poręczny worko-plecak, który pozwoli nosić wszystko, co niezbędne, ze sobą. Nie zawiodą się też miłośnicy pocztówek i kolekcjonerzy pamiątkowych pieczątek – będzie i widokówka z motywem graficznym rodem z wieków średnich i pieczęć „rękawkowa”, którą zanurzywszy w kolorowym tuszu, przybić będzie można na pamiątkowej kartce. Wszystkie gadżety do nabycia wyłącznie w punkcie sprzedażowym Centrum Kultury Podgórza przy wejściu na teren imprezy. Zapraszamy!
godz. 11.30 | Wejście wojów na Kopiec Krakusa
godz. 12.00 | Obrzęd rozpalenia ognia na Kopcu Krakusa
godz. 12.30 | Bieg wojów w pełnym uzbrojeniu dookoła Kopca
godz. 13.00 | Przedstawienie drużyn
godz. 13.40 | Inscenizacja „Ubicie Smoka Wawelskiego wersje alternatywne”
godz. 14.10 | Koncert zespołu Daj Ognia (część 1) muzyka średniowieczna
godz. 14.45 | Wróżba pomyślności dla grodu Krakowa
godz. 15.00 | „Legenda o złej księżniczce z Podgórza” inscenizacja
godz. 16.00 | Starcie dwóch armii: Wiślanie kontra najeźdźcy
godz. 17.10 | „Legenda o stworzeniu świata” – inscenizacja
godz. 17.30 | Koncert zespołu Daj Ognia (część 2) muzyka średniowieczna
- Osada słowiańska (obóz historyczny)
- „Sala tronowa” księcia Kraka
- Jarmark sztuki, rękodzieła i potraw tradycyjnych
- Gaj zamieszkiwany przez postacie z klechd i podań (Świst i Poświst, król węży Złoczyń, wiedźma Marcycha, chochliki i ubożęta)
- Świątynia przedchrześcijańska (Gontyna)
- Strefa zabaw dla dzieci „Czędowe igry” (godz. 12.00-18.00)
- Strefa gier
- Oficjalne gadżety z Rękawki – zobacz i kup
- Stoisko Centrum Kultury Podgórza
- Stoisko Rady Dzielnicy XIII Podgórze
- Stoisko tematyczne Muzeum Archeologicznego w Krakowie
- wystawy „O kopcu Kraka w tradycji i badaniach”, „Stare i nowe”, „Najstarsze kościoły Krakowa”
- ciekawostki archeologiczne związane z Kopcem Kraka
- konkurs rysunkowy „Kopiec jak malowany” oraz inne atrakcje dla dzieci
- Stoisko tematyczne Muzeum Krakowa – Muzeum Podgórza
- spacer „Od Rękawki do Rękawki – historia najstarszego święta” (zbiórka o godz. 14.00 przy namiocie Muzeum Podgórza)
- darmowy wstęp na wystawę stałą „Miasto pod Kopcem Kraka” w Muzeum Podgórza w godz. 10.00-17.00
- prezentacja archiwalnych fotografii ze Święta Rękawki ze zbiorów Muzeum Krakowa oraz krótka historia Święta Rękawki w godzinach otwarcia Muzeum (co dwie godziny 10.00, 12.00, 14.00, 16.00)
- Stoisko Stowarzyszenia Podgórze.pl
- Kopiec Krakusa to najstarsza wzniesiona ludzką ręką budowla w Krakowie (prawdopodobnie usypano go w VIII w.)
- Podczas badań archeologicznych Kopca (prowadzonych w latach 30. XX w.) nie znaleziono szczątków księcia Kraka, bo Słowianie nie chowali ciał zmarłych w kurhanach. Zwłoki palili, prochy umieszczali w urnach, które pozostawiali na szczycie Kopca.
- Określenie rękawka pochodzi od staropolskiego słowa raka/rakew oznaczającego trumnę lub grób, i do dziś jest obecne m.in. w języku czeskim i serbskim. Natomiast – jak głosi legenda – kopiec ku czci księcia Kraka zaczęto z czasem nazywać Rękawką, ponieważ sypiąc go poddani legendarnego władcy mieli nosić ziemię w rękawach.
- Szacuje się, że tradycja odprawiania pogańskich obrzędów związanych z nadejściem wiosny, do których nawiązuje Święto Rękawki, sięga wczesnego średniowiecza (ok. VIII w.).
- Najtrwalszym śladem po pogańskim święcie było urządzanie na Kopcu styp pogrzebowych za zmarłych, którym poświęcano chleb, jabłka, a przede wszystkim jajka, które – jak wierzono – miały moc zjednywania dobra, obrony przed złem, a jako ziarno życia zasilały duszę zmarłego. To właśnie stąd pochodzi zwyczaj zrzucania pożywienia ze stoków Kopca wprost w ręce okolicznej biedoty, który zachował się do XIX w.
- Z czasem charakter wczesnośredniowiecznej „Rękawki” się zmieniał. Odchodzono od kultywowania zwyczajów zapoczątkowanych przez przodków i świątecznej atmosfery. W połowie XX w. Rękawka kojarzona już była jedynie z festynem i jarmarczną atrakcją. W 2001 r. – z inicjatywy Centrum Kultury Podgórza i drużyny Wojów Wiślańskich KRAK – udało się powrócić do historycznych korzeni święta i przygotować rekonstrukcję wydarzeń sprzed wieków. Od tamtej pory, co roku – we wtorek po Wielkanocy – pod Kopcem Krakusa można przenieść się w czasie i zobaczyć jak wyglądało życie we wczesnośredniowiecznych osadach, potyczki zbrojne wojów oraz tradycyjne obrzędy odprawiane z okazji nadejścia wiosny.
Biuletyn Informacji Publicznej
