Szacuje się, że tradycja odprawiania pogańskich obrzędów związanych z nadejściem wiosny, do których nawiązuje Święto Rękawki, sięga wczesnego średniowiecza (ok. VIII w.). Z czasem charakter wydarzenia się zmieniał – odchodzono od kultywowania zwyczajów zapoczątkowanych przez przodków i świątecznej atmosfery. W połowie XX w. Rękawka kojarzona już była jedynie z festynem i jarmarczną atrakcją. W 2001 r. – z inicjatywy Centrum Kultury Podgórza i drużyny Wojów Wiślańskich KRAK – udało się powrócić do historycznych korzeni święta i przygotować rekonstrukcję wydarzeń sprzed wieków. Od tamtej pory, co roku – we wtorek po Wielkanocy – pod Kopcem Krakusa można przenieść się w czasie i zobaczyć jak wyglądało życie we wczesnośredniowiecznych osadach, potyczki zbrojne wojów oraz tradycyjne obrzędy odprawiane z okazji nadejścia wiosny. Nie inaczej będzie i w tym roku. Nie zabraknie zarówno stałych, osadzonych w tradycji elementów związanych z obchodami Święta Rękawki jak i nowych, tematycznych propozycji – tym razem przed uczestnikami wydarzenia odkryjemy tajniki średniowiecznej medycyny i nauk magicznych. Podczas tegorocznej edycji święta, organizowanej pod hasłem „Zdrowia, szczęścia. Niech się darzy…”, będzie się można dowiedzieć jak przed wiekami, w różnych częściach Europy (na Słowiańszczyźnie Wschodniej i Zachodniej, w Skandynawii czy na węgierskich stepach) dbano o higienę, jak sobie radzono z chorobami, leczeniem ran oraz „niepomyślnymi zdarzeniami” i kto się tym zajmował. Edycja ta będzie wyjątkowa także z innego, ważnego powodu.
Tradycyjne Święto Rękawki to nasz największy i najbarwniejszy plenerowy projekt, który na stałe wpisał się już w poświąteczny kalendarz krakowian – dla wielu wizyta na Kopcu Krakusa, tuż po Wielkanocy, stała się rodzinną tradycją. Choć za każdym razem Państwa liczna obecność cieszy nas równie mocno, w tym roku będzie dla nas szczególnie ważna. Centrum Kultury Podgórza świętuje 35-lecie działalności i chcielibyśmy uczcić ten jubileusz wspólnie z Państwem, doskonałą zabawą we wczesnośredniowiecznym stylu – mówi Anna Grabowska, Dyrektor Centrum Kultury Podgórza.
Imprezę rozpocznie obrzęd rozpalenia ognia, a tuż po nim odbędzie się zwyczajowy bieg wojów (w pełnym uzbrojeniu) wokół Kopca. Po zakończeniu biegu wszystkie drużyny biorące udział w wydarzeniu (ponad 30) zaprezentują się publiczności. Będą wśród nich grupy rekonstrukcyjne z całej Polski, m.in. z: Krakowa, Warszawy, Katowic, Rzeszowa, Łodzi, Sanoka, Poznania i Zakopanego oraz goście z zagranicy (np. z Węgier). W programie Tradycyjnego Święta Rękawki 2019 znalazły się również ciekawe inscenizacje: „O grodzie słabującym”, „Leczenie chorych na wszelakie schorzenia”, „Leczenie obłędu” oraz „Jak prośbą i groźbą uzyskać od niebios dobrą pogodę i inne pożytki?”. Nie zabraknie również wróżby pomyślności dla grodu Kraka, której głównym elementem będzie wielkich rozmiarów kołacz.
Punktem kulminacyjnym (godz. 16.00) będzie starcie Wiślan z najeźdźcami. Jednak zanim wojowie skrzyżują broń, do walki staną dwie wiedźmy. Stawką tego pojedynku będzie przychylność i wsparcie bóstw podczas bitwy. Armia mająca ich po swojej stronie może być spokojna o wynik zbrojnej potyczki. Tych, którzy pomimo lub z braku opieki ze strony niebios odniosą rany opatrywać będą zielarki.
fotorelacja z Tradycyjnego Święta Rękawki 2019
1
/
Zgodnie z motywem przewodnim tegorocznej edycji Tradycyjnego Święta Rękawki na uczestników wydarzenia będą również czekać „Wiedzący”, czyli wczesnośredniowieczni specjaliści od zdrowia i szczęścia: wiedźma słowiańska, skandynawska goði, szaman węgierski, alchemik bizantyjski oraz zielarka. Każdy z nich będzie miał swoje wyjątkowe stanowisko, a alchemik zaprosi do jedynej w swoim rodzaju pracowni, w której dziać się będą rzeczy magiczne. W ramach „Gry Grodowej” będzie można również zasięgnąć rady „Wiedzących” mierząc się z kolejnymi, wczesnośredniowiecznymi wyzwaniami – np. próbując dociec czemu krowa gospodarza przestała dawać mleko, albo dlaczego niewiastę boli głowa i jest oziębła.
Przez cały czas trwania imprezy będzie też można zaglądać do osady słowiańskiej i zobaczyć jakie rzemiosła uprawiano w średniowieczu, jakie stroje wtedy noszono i co jedzono – chętni będą mogli spróbować potraw gotowanych według przepisów naszych przodków. Nie zabraknie również muzycznych akcentów z epoki. W programie znalazły się dwa 30-minutowe koncerty muzyki średniowiecznej, pierwszy o godz. 14.10, drugi – w wykonaniu zespołu muzyki dawnej Szelindek z Węgier – o godz. 17.30.
Na wszystkich, którzy 23 kwietnia wybiorą się na Tradycyjne Święto Rękawki będą także czekać dwie ciekawe wystawy. Pierwsza z nich „Na szczycie Kopca rósł dąb wiekowy…” – przygotowana przez Muzeum Archeologiczne w Krakowie – będzie poświęcona legendarnym przekazom na temat Kopca Krakusa oraz datowaniu na podstawie wieku drzew. Druga „Śladami historii – 35 lat Centrum Kultury Podgórza”, to jubileuszowy projekt obrazujący ponad trzy dekady działalności CKP, w tym organizację Tradycyjnego Święta Rękawki.
UWAGA: w związku z organizacją Tradycyjnego Święta Rękawki, 23.04.2019 r. Centrum Kultury Podgórza (ul. Sokolska 13) będzie zamknięte. Do zobaczenia pod Kopcem Krakusa!
- VIII . – prawdopodobna data usypania Kopca Krakusa
- XV w. – na Kopcu Krakusa odbywały się tajemne obrzędy zaduszek wiosennych z ucztą pogrzebową i paleniem ogni, które w „Kazaniach trzemieśniańskich” krytykował Michałz Żarnowca (1497 r.).
- II poł. XVI w. – Szczepili lucos z drzew osobliwych gaiki i pieniądze szczerosrebrne, które zowią świętego Jana pieniędzmi rozsiewali (...) i igrzyska tu rozmaite sprawowali. /„Księgi Hetmańskie” Stanisława Sarneckiego/
- Prawdopodobnie zaduszki odbywały się w pierwszy dzień wiosny i z tej okazji wzgórze Kopca było oświetlane „oczyszczającym ogniem”. Sadzono również święte gaiki – przypuszczalnie, by dusze zmarłych powracających w postaci ptaków miały gdzie odpocząć. Złe duchy odganiano organizując pokazy szermierki. Prawdopodobnie z tego samego powodu w ziemię zaorywano monety z podobiznami św. Jana.
- Aby przyciągnąć uczestników pogańskiego święta u podnóża Kopca Krakusa władze duchowne wybudowały kościół pod wezwaniem św. Benedykta, w którym tego samego dnia co zaduszki odbywał się odpust.
- XVII w. – po raz pierwszy pojawia się nazwa Kopiec Krakusa oraz Rękawka na oznaczenie wzgórza, na którym usypany był Kopiec. Określenie rękawka pochodzi z języka starosłowiańskiego, od słowa raka/rakew oznaczającego trumnę lub grób.
- XVIII w. – najtrwalszym śladem po pogańskim święcie wiosennym jest zwyczaj urządzania na Kopcu styp pogrzebowych za zmarłych, którym poświęcano chleb, jabłka, a przede wszystkim jajka, które – jak wierzono – miały moc zjednywania dobra, obrony przed złem, a jako ziarno życia zasilały duszę zmarłego. To właśnie stąd pochodzi zwyczaj zrzucania pożywienia ze stoków Kopca wprost w ręce okolicznej biedoty, który zachował się do XIX w.
- XIX w. – Rękawka to główna atrakcja, z powodu której do Podgórza przybywali mieszkańcy całego Krakowa.
- 5 kwietnia 1836 r. – dekret władz austriackich zakazujący wejścia na Kopiec spowodował, że ludność cofnęła się na Wzgórze Lasoty, pod kościół św. Benedykta i wtedy po raz pierwszy obrządek rzucania jaj i bułek odbył się właśnie tam.
- 1846 r. – wybudowanie wokół Kopca fortu wojskowego ostatecznie przesądziło o przeniesieniu Święta Rękawki w pobliże kościoła św. Benedykta.
- 1897 r. – dekret władz austriackich zakazujący zrzucania z góry żywności wydany z powodu „dantejskich scen, które się przy tym rozgrywały”.
- I poł. XX w. – Rękawka to już tylko festyn i jarmarczna atrakcja Podgórza (choć jeszcze w 1939 r. największą atrakcją było zrzucanie z góry chleba, jabłek, pisanek, zabawek, baloników).
- 2001 r. – Centrum Kultury Podgórza wraz z Drużyną Wojów Wiślańskich KRAK postanowili powrócić do słowiańskich korzeni tego święta i przygotować rekonstrukcję wydarzeń sprzed wieków pod Kopcem Krakusa.
Biuletyn Informacji Publicznej
